NawilĹźanie, relaksacja

Zabiegi nawilżające, to zwykle drugie w kolejności po oczyszczaniu twarzy zabiegi z których korzystamy w salonach kosmetycznych. Niezastąpione, gdy przesadzimy ze słońcem w czasie pobytu nad morzem, gdy da nam się we znaki przesuszone kaloryferami powietrze lub gdy umęczymy naszą skórę niewłaściwą pielęgnacją.

Po co skĂłrze woda?

Woda jest ĹşrĂłdłem Ĺźycia – dla kaĹźdej komĂłrki naszego organizmu. Jest ona głównym składnikiem budulcowym komĂłrek, niezbędna do zachowania ich czynności Ĺźyciowych i zachodzenia rozmaitych przemian biochemicznych. Zawartość wody jest róşna w róşnych tkankach – najmniej zasobna w wodę jest tkanka tłuszczowa, natomiast dobrze uwodnione są narządy wewnętrzne (np. nerki czy mĂłzg) a takĹźe skĂłra. W przypadku skĂłry najwięcej wody, bo około 80% znajduje się w skĂłrze właściwej (czyli w głębszych warstwach skĂłry). Jest to swoisty magazyn wody dla całego organizmu. Im wyĹźsza warstwa skĂłry, tym wody jest mniej – w najbardziej zewnętrznej warstwie – czyli warstwie rogowej jest jej juĹź zaledwie 10-13% (w prawidłowych warunkach).

Dlaczego tak się dzieje, że im bliżej zewnętrznej powierzchni skóry tym mniej wody?

W kosmetologii funkcjonuje termin TEWL (z ang. Transepidermal Water Loos) oznaczający przeznaskĂłrkową utratę wody. O co w tym chodzi? Trzeba wiedzieć Ĺźe woda w skĂłrze – na skutek róşnicy stężeń osmotycznych wody w wewnętrznych warstwach skĂłry i w powietrzu – migruje z dolnych warstw do gĂłrnych aĹź do naskĂłrka (do warstwy rogowej), skąd następnie odparowuje. W ten sposĂłb w ciągu doby skĂłra traci ok. 300 cm3 wody. Jest to proces fizjologiczny, aczkolwiek szybkość migracji wody zaleĹźy od wielu parametrĂłw, takich jak czynniki środowiskowe, wiek człowieka i jego stan zdrowia, a takĹźe od stanu naskĂłrka (funkcjonowania jego warstwy ochronnej ale teĹź tzw. cementu międzykomĂłrkowego).

Sucha skĂłra to skĂłra chora...

Woda wpływając na przebieg podstawowych procesĂłw komĂłrkowych wpływa tym samym na rozmaite parametry skĂłry. Dobrze nawilĹźona skĂłra jest gładka i miękka w dotyku. Keratyna – główne białko budulcowe naskĂłrka wiążąc odpowiednią ilość wody utrzymuje swe specyficzne właściwości plastyczne, dzięki czemu nasz naskĂłrek jest elastyczny. Zbyt mała ilość wody sprawia, Ĺźe staje się on szorstki i chropowaty. RĂłwnieĹź proces rogowacenia (czyli odnowy) naskĂłrka ulega zaburzeniom. Niedostateczne nawilĹźenie skĂłry sprzyja osłabieniu warstwy barierowej, większym skłonnościom do alergii i uleganiu podraĹźnieniom. Ścianki naczyń krwionośnych rĂłwnieĹź stają się mniej elastyczne, a przez to są bardziej naraĹźone na uszkodzenia. Sucha skĂłra starzeje się duĹźo szybciej, gdyĹź zaburzeniu ulegają funkcje fibroblastĂłw – komĂłrek odpowiedzialnych za produkcję kolagenu i elastyny. To właśnie dlatego sucha skĂłra staje się cienka, wręcz pergaminowa i pojawiają się zmarszczki!

Kiedy woda ucieka?

Nawilżenie skóry zależne jest zarówno od czynników wewnętrznych, jak też zewnętrznych. Do tych pierwszych zaliczymy jak już wspomniałam wcześniej wiek (im człowiek młodszy, tym jego organizm zawiera więcej wody) i stan zdrowia. Wewnętrznie poziom wody w skórze właściwej regulowany jest również przez:

• hormony - estrogeny i wazopresyna zwiększają ilość wody; niektĂłre choroby tarczycy wpływają na przesuszenie skĂłry


• krążenie krwi, budowę tkanki łącznej


• stan zdrowia skĂłry (niektĂłre choroby skĂłry znacząco wpływają na poziom wody w skĂłrze - np. atopowe zapalenie skĂłry, wrodzone zaburzenia rogowacenia, takie jak rybia łuska, zapalne choroby skĂłry typu łuszczyca)


• zaĹźywanie niektĂłrych lekĂłw


• niedobory pokarmowe


• współistniejące choroby ogĂłlnoustrojowe, takie jak cukrzyca, czy choroby nerek, odwodnienie organizmu

Zewnętrzne czynniki wpływające na zwiększoną ucieczkę wody:

• choroby skĂłry pochodzenia zewnętrznego, takie jak ostry lub przewlekły wyprysk kontaktowy (mechaniczny i z podraĹźnienia)


• intensywne naświetlanie promieniowaniem UV (słońce, solarium)


• czynniki środowiskowe, takie jak wiatr, suchy klimat


• długotrwały kontakt z silnymi detergentami, czy innymi substancjami chemicznymi


• stosowanie niektĂłrych lekĂłw zewnętrznych


• niewłaściwa pielęgnacja

Jak skóra sobie radzi z ucieczką wody?

TEWL jest naturalnym procesem ale zadaniem skóry jest utrzymywanie w niej jak największej, możliwej do utrzymania, ilości wody. Natura wypracowała kilka mechanizmów magazynowania wody. Zanim je omówię najpierw kilka słów przypomnienia o budowie skóry.

Idąc kolejno od góry nasza skóra zbudowana jest z naskórka, skóry właściwej i znajdującej się pod nią tkanki podskórnej. Najbardziej zewnętrzną warstwą skóry jest warstwa rogowa, zawierająca białka keratynowe i ulegająca złuszczaniu. Jej główną funkcją jest ochrona niżej położonych warstw przed czynnikami mechanicznymi, chemicznymi i promieniowaniem UV. Wraz z płaszczem lipidowym skóry keratyna zawarta w komórkach warstwy rogowej reguluje procesy wchłaniania i przenikania do skóry rozmaitych substancji. Jak wspomniałam wcześniej, białka keratynowe wiążąc wodę nadają warstwie rogowej elastyczność. Ich błony komórkowe zawierają fosfolipidy, które pod wpływem odpowiednich przemian przekształcane są m.in. w kwas arachidonowy, który ma szczególnie duże znaczenie w procesach zapalnych.

Dalsze warstwy to: warstwa ziarnista, kolczasta i podstawna, tzw. rozrodcza. W warstwie rozrodczej znajdują się komĂłrki będące prekursorami keratynocytĂłw (czyli tych komĂłrek ktĂłre wędrują w cyklu odnowy naskĂłrka ku gĂłrze – ku warstwie rogowej - tracąc swe jądra i ulęgając spłaszczeniu, oddzieleniu od siebie i złuszczeniu) ale takĹźe komĂłrki barwnikowe - melanocyty, „odpornościowe” – czyli komĂłrki Langerhansa i inne. Tu w przeciwieństwie do warstwy rogowej komĂłrki ściśle przylegają do siebie i posiadają jądra komĂłrkowe.

Cykl odnowy naskĂłrka to – wędrĂłwka keratynocytĂłw ku gĂłrze. W jej trakcie komĂłrki te ulegają istotnym przemianom. Ich kształt z wydłuĹźonego staje się spłaszczony, zanikają jądra komĂłrkowe. Podczas tych przemian powstają rozmaite struktury, takie jak lamelar bodies – niezbędne do formowania się bariery naskĂłrkowej. Zawierają one rozmaite polarne lipidy, ktĂłre następnie na granicy warstw ziarnistej i rogowej przekształcają się w lipidy niepolarne i w tej postaci odkładają się w przestrzeniach między komĂłrkami warstwy rogowej (korneocytami), tworząc tzw. cement międzykomĂłrkowy. Obrazowo moĹźna to przedstawić tak, Ĺźe komĂłrki naskĂłrka to cegiełki a lipidy to spajający je cement.

Te niepolarne lipidy to: cholesterol, kwasy tłuszczowy i przede wszystkim ceramidy. Jak pokazały badania, to właśnie te substancje w największym stopniu odpowiedzialne są za zatrzymywanie wody w organizmie. Nie wiążą one co prawda wody ale utrudniają jej ucieczkę z największego magazynu wody, jakim jest NMF (z ang. Natural Moisturizing Factor – naturalny czynnik nawilĹźający)

W skład NMF wchodzą silnie higroskopijne substancje które wchłaniają wodę i stanowią o sile zatrzymywania wody w naskórku. NMF powstaje w obrębie warstwy ziarnistej, a w warstwie rogowej układa się na zewnątrz komórek (korneocytów) rozciągając je w specyficzny sposób. Główne składniki NMF to aminokwasy, kwas piroglutaminowy PCA, mleczany, mocznik, chlorki. Wszystkie te substancje wykorzystywane są w kosmetykach do nawilżania skóry, często umieszcza się je w specjalnych nośnikach (np. liposomach), by ułatwić ich przenikanie przez warstwę rogową skóry.

Jak wspomniałam wcześniej, badania pokazują, Ĺźe najskuteczniejsze w zatrzymywaniu wody w skĂłrze są niepolarne lipidy – a przede wszystkim kwasy tłuszczowe i ceramidy. Ceramidy stanowią około 20-50% lipidĂłw warstwy rogowej (im bardziej powierzchniowe warstwy naskĂłrka tym jest ich więcej) i stanowią o sile przylegania komĂłrek naskĂłrka. Przeprowadzono badania, wg ktĂłrych zimą poziom ceramidĂłw typu pierwszego (w sumie tych typĂłw jest 6) w skĂłrze spada o około 40% i prawdopodobnie właśnie to przyczynia się do wysuszenia skĂłry w tym okresie. Synteza ceramidĂłw wzrasta w sytuacjach „stresowych” a obniĹźa się wraz z wiekiem i podczas niektĂłrych chorĂłb.

Niezwykle istotne są teĹź kwasy tłuszczowe (jest ich około 26%), ktĂłre estryfikując ceramidy sprzyjają wzmocnieniu cementu międzykomĂłrkowego. SzczegĂłlnie waĹźne są nienasycone kwasy tłuszczowe, w tym niezbędne nienasycone kwasy – NNKT – takie jak np. linolowy, gamma-linolenowy, arachidonowy. Kwasy te zawierają od dwĂłch do czterech podwĂłjnych wiązań, nie są wytwarzane w organizmie człowieka i muszą być pobierane z Ĺźywnością. Obecność reszt NNKT w ceramidach umoĹźliwia lipidom cementu zachowanie właściwości ciekłokrystalicznych a co za tym idzie większej elastyczności i mniejszej przenikalności dla wody.

OprĂłcz wspomnianego NMF i cementu międzykomĂłrkowego istnieje jeszcze 3 czynnik chroniący skĂłrę przed nadmierną ucieczką wody – jest nią płaszcz wodno-lipidowy naskĂłrka, czyli zewnętrzna warstewka pozostająca na powierzchni naszego naskĂłrka. Płaszcz ten tworzy wydzielina gruczołów potowych i łojowych oraz złuszczone komĂłrki naskĂłrka. Lipidy zawarte w łoju róşnią się od tych ktĂłre znajdują się wewnątrz naskĂłrka. Są to w większości nasycone tłuszcze (nie mają wiązań podwĂłjnych) - przede wszystkim: woski, trĂłjglicerydy i kwasy tłuszczowe (palmitynowy, stearynowy, oleinowy), skwaleny, sterole (w tym cholesterol i jego estry). Ich ilość na powierzchni skĂłry zaleĹźy od wielu czynnikĂłw:

• ogĂłlnoustrojowych (kondycji układu hormonalnego, pokarmowego, nerwowego, sposobu odĹźywiania się itd.)


• rozmieszczenia gruczołów łojowych na powierzchni skĂłry i ilości wydzielanego przez nie łoju (czyli sebum) ktĂłra zaleĹźna jest m.in. od sposobu pielęgnacji, pory roku itp.


• zdolności odnowy warstwy tłuszczowej ktĂłra jest inna u kaĹźdego z nas (zaleĹźna teĹź miedzy innymi od wieku i stanu zdrowia)

SkĂłra „chce pić”

Choć wciąż powtarza nam się, Ĺźe istotne jest nawilĹźanie skĂłry od wewnątrz to tak naprawdę skĂłra jest silnie odwodniona na tyle. by potrzebować wewnętrznego nawilĹźania jedynie w przypadkach niektĂłrych stanĂłw chorobowych, czy gdy nasz organizm jest silnie odwodniony. RĂłwnieĹź nawilĹźanie wodą od zewnątrz nic nie daje. Dotyczy to zarĂłwno zraszania skĂłry wodami termalnymi, jak teĹź dostarczania skĂłrze wody w kremach. SkĂłra nie chłonie wody z zewnątrz – gdyby tak było po kąpieli wychodzilibyśmy z wanny spuchnięci jak gąbka!

O nawilĹźaniu - dodano: 2007-10-17