ciąża i poród
dziecko
kobieta
dla dzieci
rodzina
podróż
zobacz koniecznie

Psychologiczne aspekty chorób układu moczowego u dzieci

-

Jacek Zachwieja - pediatra nefrolog

Prof. dr hab. med., specjalista pediatra, specjalista nefrolog; Poznań

Psychologiczne aspekty chorób układu moczowego u dzieci
Dziecko z chorobami układu moczowego wymaga często interdyscyplinarnej opieki, co oznacza, że dla osiągnięcia efektu leczniczego niejednokrotnie konieczne jest współdziałanie lekarzy różnych specjalności np. nefrologa, urologa, neurologa, neurochirurga oraz pediatry podstawowej opieki medycznej. Często jednak wobec ostrego, a tym bardziej przewlekłego przebiegu choroby, dochodzi do pojawienia się u Państwa dzieci różnych zaburzeń emocjonalnych i szeroko rozumianych problemów psychologiczno-psychiatrycznych, stąd też czasami istnieje konieczność poszerzenia zespołu terapeutycznego o specjalistów z tych dziedzin tj. psychologa i psychoterapeuty.

Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym stają się coraz powszechniejszym zjawiskiem. Rodzice i wychowawcy często nie wiedzą, czy zachowanie ich dziecka mieści się jeszcze w granicach normy, czy też jest sygnałem o początkach rozwoju zaburzeń zachowania. Choroba jako wyjątkowa sytuacja często nasila lub wręcz wywołuje zaburzenia emocjonalne. Czasami odwrotnie, zaburzenia emocjonalne mogą prowadzić do różnych stanów, traktowanych na równi z chorobą.

Objawy chorób nerek, do których zaliczamy m.in.: ból w okolicy lędźwiowej poniżej dolnych żeber, nienasilający się podczas ruchu, zmiany zabarwienia moczu (ciemny kolor, krwisty mocz), obrzęki wokół oczu, obrzęki rąk i stóp, kostek, pieczenie i bolesność w trakcie oddawania moczu (tzw. objawy dyzuryczne), zaburzenia oddawania moczu np. częstomocz, oddawanie moczu w nocy, moczenie dzienne i nocne, zmieniony zapach moczu o ostrej woni przypominającej zapach amoniaku, w swojej większości są traktowane przez dzieci jako objawy wstydliwe i mogą być świadomie przez nie ukrywane. To duży problem medyczny, bowiem prowadzi często do ustalenia tego faktu w stadium poważnego zaawansowania choroby. Niejednokrotnie następuje to w momencie, kiedy postępowanie terapeutyczne jest zupełnie spóźnione. Jednak w wielu sytuacjach obecność pewnych objawów i nieprawidłowości powinno zaalarmować rodzinę i skłonić ich do zgłoszenia się z dzieckiem do lekarza.

Wymienione wyżej objawy są wskazaniem do przeprowadzenia diagnostyki układu moczowego niezależnie od wieku osoby, u której wystąpiły. Dalsze postępowanie zależeć będzie od tego, co leży u podłoża obserwowanych dolegliwości.
Problemy psychologiczno-społeczne mogą być w części przyczyną, a w części następstwem różnych chorób nerek. Dlatego też, poniżej omówiono typowe problemy medyczne spotykane w nefrologii dziecięcej, które mogą do nich prowadzić.

Moczenie i nietrzymanie moczu


Większość dzieci przestaje się moczyć w nocy w wieku około trzech lat. Gdy podobne problemy ma dziecko starsze, wówczas istnieją powody do niepokoju. Moczenie nocne samo w sobie nie jest chorobą, lecz objawem dość często występującym wśród dzieci, zwykle o podłożu emocjonalnym. Incydentalnie przydarza się wielu dzieciom, szczególnie podczas choroby. Ten problem jest często bagatelizowany, gdyż nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia bądź życia dziecka. Panuje pogląd, że jest jedynie niewinną dolegliwością i chyba właśnie dlatego, nie poświęca mu się należytej uwagi.

Rozróżniamy dwa jego rodzaje:
  • moczenie pierwotne
  • moczenie wtórne

Moczenie pierwotne występuje wtedy, gdy nie było tzw. okresu suchego, tzn. gdy dziecko zawsze moczyło się w nocy. Moczenie wtórne występuje wtedy, gdy dziecko zaczyna się moczyć ponownie w późniejszym okresie życia. O ile zależność między moczeniem pierwotnym a zaburzeniami natury psychologicznej nie została w pełni potwierdzona to istnieje zależność między pojawieniem się wtórnego moczenia nocnego, a stresem psychicznym. Szczególnie, gdy nawrót moczenia nocnego wiąże się ze zmianą dotychczasowego trybu życia (pojawienie się następnego dziecko w rodzinie, śmierć bliskiej osoby, rozwód rodziców, zmiana miejsca zamieszkania, szkoły itp.), to można brać pod uwagę zaburzenia emocjonalne.

Do podstawowych obowiązków zespołu leczącego dzieci z moczeniem nocnym należy przede wszystkim poznanie podstawowych zaburzeń psychologicznych, bowiem problemy tej sfery leżą bardzo często u podłoża tego schorzenia. Wiedza dotycząca przyczyn, objawów i możliwości terapeutycznych zwiększa prawdopodobieństwo udzielenia skutecznej metody przez zespół terapeutyczny.
Powszechna jest opinia, że moczenie nocne jest tylko nieprawidłowym nawykiem lub nawet następstwem lenistwa dziecka. Takie podejście jest niewłaściwe i powoduje, że duża liczba moczących się dzieci nie trafia do lekarza lub zgłasza się zbyt późno. Jest to spowodowane przeświadczeniem, że można spokojnie czekać, aż moczenie samo przejdzie. Tak może się zdarzyć, ale nie wiadomo czy i kiedy to nastąpi. Dlatego z pewnością nie powinno się przyjmować postawy biernego oczekiwania.

Typowe postępowanie w leczeniu moczenia nocnego polega na ograniczaniu picia płynów przed zaśnięciem i ewentualne zlikwidowanie nawyku picia z butelki przez sen, ograniczeniu spożycia owoców przed snem, dopilnowaniu oddania moczu przed snem, nauczeniu dziecka zasad higieny i postępowania z mokrą pościelą, wprowadzeniu systemu nagród za utrzymanie suchej pościeli. Wprowadzenie tych zasad nie spoczywa tylko i wyłącznie na zespole lekarsko-pielęgniarskim. Dla osiągnięcia sukcesu konieczna jest współpraca rodziców i psychologa. Razem z nimi należy dziecku wyjaśnić konieczność sygnalizowania potrzeb fizjologicznych i udzielić mu psychicznego wsparcia. Istotna jest tzw. pozytywna stymulacja i wyzbycie się chęci karcenia czy zawstydzania dziecka. Elementami dodatkowymi są również: konieczność prowadzenia bilansu wodnego, zapewnienie spokoju zasypiania i snu, zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, prowadzenie kalendarzyków nocy mokrych i suchych, trening pęcherza moczowego i ewentualnie farmakoterapia.

Związek moczenia nocnego i zaburzeń psychologicznych należy rozważać jeszcze w innym aspekcie. Utrzymujące się moczenie może u dziecka spowodować wtórne zaburzenia emocjonalne. Może też być przyczyną nieprawidłowych kontaktów z rówieśnikami i konfliktów w rodzinie. Ponieważ moczące się dzieci mają zaniżoną samoocenę, czują się ograniczone przez swoją chorobę, a ich rozwój społeczny jest poważnie zaburzony, moczenie nocne powinno być leczone. W tym kontekście zaburzenia emocjonalne są konsekwencją, a nie przyczyną moczenia nocnego.

Psychologiczne aspekty chorób układu moczowego u dzieci - dodano: 2009-04-26

Avatar
Jacek Zachwieja - pediatra nefrolog

Prof. dr hab. med., specjalista pediatra, specjalista nefrolog; Poznań

Portal maluchy.pl jest serwisem edukacyjnym. Informacje zawarte na naszych stronach służą wyłącznie celom informacyjnym. Wszelkie problemy muszą być konsultowane z odpowiednim lekarzem specjalistą. Autorzy i firma ITS MEDIA nie odpowiadają za jakiekolwiek straty i szkody wynikłe z zastosowania zawartych na stronach informacji lub porad.