Alergia na białka mleka krowiego to poważna choroba, w przebiegu której u niektórych chorych może dochodzić do zmiany jej obrazu klinicznego i wystąpienia nowych objawów – tzw. marsz alergiczny. Dlatego, zwłaszcza w przypadku niemowląt, bardzo ważne jest postawienie szybkiej diagnozy i wdrożenie właściwej formy postępowania. Źle prowadzona lub nieleczona alergia pokarmowa, szczególnie w pierwszych latach życia dziecka, może przerodzić się w poważniejsze, inne postacie alergii. W przypadku alergii na białko mleka krowiego wzrasta ryzyko zachorowania na astmę oskrzelową w wieku późniejszym.
Alergia na białka mleka krowiego a nietolerancja laktozy
Alergia na białka mleka krowiego to nie to samo co nietolerancja laktozy. Niesłusznie te dwa pojęcia często używane są zamiennie. Schorzenia te mają zupełnie inny przebieg i charakter. O ile alergia na białka mleka krowiego dotyczy nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego na białka mleka krowiego trafiającego do organizmu, o tyle nietolerancja laktozy wiąże się z jej nieprawidłowym trawieniem w wyniku niedoboru enzymu zwanego laktazą lub zmniejszeniem jej aktywności.
Nietolerancja laktozy to zespół objawów klinicznych, wynikających z zaburzeń trawienia i wchłaniania laktozy w jelicie cienkim, występujących po spożyciu opisywanego cukru mlecznego.
Alergia na mleko, a dokładniej: alergia na białka mleka krowiego (ABMK) to powtarzalna, niepożądana reakcja organizmu po spożyciu białek, u której podłoża leży mechanizm odpornościowy. Do najczęstszych alergenów mleka krowiego zaliczyć należy kazeinę oraz białka serwatkowe (α-laktoalbuminę i β-laktoglobulinę).
Objawy alergii na białka mleka krowiego mogą przybierać różną formę i przebiegać ze zmiennym nasileniem. Jednak w przypadku niemowląt bardzo często występują objawy dermatologiczne takie jak:
- atopowe zapalenie skóry,
- pokrzywka oraz wypryski.
Dodatkowo mogą pojawić się objawy ze strony przewodu pokarmowego m.in.:
- regurgitacje, wymioty,
- biegunka, zaparcia,
oddechowego m.in.:
- duszność,
oraz najbardziej groźne dla życia wstrząsy anafilaktyczne.
Przyczyny alergii na białka mleka krowiego
Do najczęstszych czynników ryzyka rozwoju alergii na białka mleka krowiego należą czynniki genetyczne oraz środowiskowe. W przypadku dzieci, u których co najmniej jeden z rodziców lub jedno z rodzeństwa zmaga się z chorobą atopową, ryzyko choroby alergicznej zdecydowanie wzrasta. Co więcej, ryzyko wystąpienia alergii na białka mleka krowiego wzrasta w przypadku porodów przedwczesnych oraz tych wykonywanych metodą cięcia cesarskiego.
Leczenie alergii na mleko krowie
By móc podjąć odpowiednie działania lecznicze, niezbędna jest właściwa diagnostyka. Rozpoznanie alergii na białka mleka krowiego opiera się głównie o dokładny wywiad. Wywiad stanowi integralną część każdego procesu diagnostycznego Wykonywane mogą być również punktowe testy skórne lub oznaczenie alergenowo swoistych IgE. W codziennej praktyce najpopularniejszą i najbardziej przydatną metodą diagnostyczną ABMK jest próba eliminacji i prowokacji; ma ona na celu potwierdzenie rozpoznania alergii pokarmowej. Eliminacja białek mleka krowiego z diety dziecka na okres 2-4 tygodni, a następnie ich ponowne wprowadzenie celem obserwacji nawrotu objawów jest najbardziej wiarygodnym testem do potwierdzenia rozpoznania ABMK.
Odpowiednio zastosowana dieta eliminacyjna jest w stanie spowodować szybkie ustąpienie objawów. Optymalnie dieta eliminacyjna powinna być prowadzona pod opieką dietetyka. Wartym podkreślenia jest fakt, że u większości dzieci wraz z wiekiem (u około 80% dzieci do 3. roku życia) rozwija się tolerancja na białka mleka krowiego, umożliwiająca tym samym rozszerzenie dotychczasowego menu o nowe produkty, między innymi przetwory mleczne takie jak jogurty, kefiry czy sery.
Co warto zaznaczyć, według aktualnego stanu wiedzy nie ma potrzeby profilaktycznego stosowania diety eliminacyjnej hipoalergicznej u kobiet ciężarnych i karmiących piersią, nawet tych znajdujących się w wysokiej grupie ryzyka alergii.
Postępowaniem pierwszego wyboru u dzieci z alergią na białka mleka krowiego karmionych mlekiem modyfikowanym są hydrolizaty białka mleka krowiego o znacznym stopniu hydrolizy.
Dzieci z alergią na białka mleka krowiego, szczególnie te z ciężką postacią mogą dodatkowo zmagać się z innymi alergiami pokarmowymi, np. alergią na białka jaja kurzego. Dlatego bardzo ważne jest, by były one pod stałą opieką specjalisty monitorującego ich stan zdrowia, by zapobiegać ryzyku niedoborów żywieniowych czy zaburzeń wzrastania.
Niezwykle istotna jest również edukacja rodziców pod kątem stosowanej interwencji żywieniowej i zaplanowanej próby prowokacyjnej, mającej na celu sprawdzenie, czy alergia ustąpiła.
Żywienie niemowląt
Celem, do którego należy dążyć, jest wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia dziecka. Karmienie piersią powinno być kontynuowane tak długo, jak będzie to pożądane przez matkę i dziecko.
W przypadku niemowląt karmionych wyłącznie piersią, u których lekarz stwierdził alergię na białka mleka krowiego, niezbędne jest wprowadzenie diety eliminacyjnej u mamy z uwzględnieniem suplementacji wapnia i witaminy D3, opartej na wykluczeniu z diety mleka i produktów mlecznych oraz innych produktów, które w swoim składzie zawierać mogą białka mleka krowiego (tzw. alergeny ukryte).
Niezbędna może okazać się tutaj pomoc dietetyka, który wesprze edukacyjnie i pomoże skomponować jadłospis dostosowany do potrzeb pacjentki. W sytuacji, gdy pomimo restrykcyjnego przestrzegania diety przez mamę, potwierdzonej prowadzeniem dzienniczka żywieniowego, objawy alergii u dziecka nie zmniejszają się, zaleca się zastąpienie pokarmu kobiecego preparatem zawierającym wolne aminokwasy (AAF) i kontynuację powyższego sposobu karmienia do czasu przeprowadzenia próby prowokacji.
Rozszerzanie diety elementarnej
Rozszerzanie diety niemowlęcia z alergią na białka mleka krowiego powinno przebiegać podobnie jak w przypadku dzieci zdrowych, w oparciu o obowiązujący schemat żywienia zdrowych niemowląt. Wykluczone są jedynie produkty nasilające objawy alergii, będące źródłem białka mleka krowiego do momentu przeprowadzenia doustnej próby prowokacji (DPP), która potwierdzi wyrośnięcie z alergii. Mowa tu przede wszystkim o produktach mlecznych takich jak kaszki z dodatkiem mleka, jogurty, śmietany czy twarożki. Około 20% dzieci z alergią na białka mleka krowiego ma objawy alergiczne po spożyciu wołowiny lub cielęciny.
Produkty uzupełniające należy zacząć wprowadzać w momencie, gdy dziecko wykazuje umiejętności rozwojowe niezbędne do ich spożycia, jednak nie wcześniej niż po ukończeniu 17. i nie później niż w 26. tygodniu życia.
Rodzic decyduje, kiedy i co zje dziecko, natomiast maluch decyduje, ile zje. W początkowym okresie rozszerzania diety malucha porcje nowych produktów powinny być małe, np. 1-2 łyżeczki o konsystencji dostosowanej do umiejętności motorycznych dziecka. Produkty należy wprowadzać stopniowo i pojedynczo, obserwując jednocześnie reakcje organizmu malucha.
Ze względu na większe trudności w zaakceptowaniu smaku warzyw w porównaniu z owocami, warzywa, w szczególności te zielone, bogate w kwas foliowy, żelazo czy chlorofil należy wprowadzać w pierwszej kolejności; owoce zaś w odstępie dwutygodniowym, kontynuując jednocześnie podawanie warzyw.
Wartym podkreślenia jest fakt, że brakuje danych naukowych wskazujących, że unikanie lub opóźnianie wprowadzania potencjalnie uczulających pokarmów obniża częstotliwość wystąpienia alergii u niemowląt w grupie ryzyka, a także tych nieobciążonych. Warto jednak wspomniane pokarmy wprowadzać po raz pierwszy w domu.
Rozszerzanie diety nie oznacza również, że należy przerwać karmienie piersią, które powinno być kontynuowane tak długo, jak pragną tego matka i dziecko. Rozszerzanie diety należy wprowadzać, kontynuując karmienie piersią tak długo, jak pragną tego matka i dziecko; pamiętając, że matka karmiąca dziecko z alergią powinna pozostać na diecie eliminacyjnej.
Przy wprowadzaniu diety bezmlecznej u niemowlęcia z rozpoznaną alergią na białka mleka krowiego należy zawsze zaplanować ocenę nabywania tolerancji. Według większości wytycznych taką próbę można przeprowadzić po 6-9 miesiącach od wprowadzenia eliminacji lub po ukończeniu przez dziecko pierwszego roku życia. W przypadku braku tolerancji kolejną doustną próbę prowokacji powinno się planować indywidualnie, w zależności od nasilenia objawów i decyzji lekarza.
W przypadku większości reakcji IgE-niezależnych (poza FPIES) zaleca się rozpoczęcie rozszerzania diety malucha o produkty od systematycznego (2-3 razy w tygodniu) wprowadzania niewielkich ilości białek mleka krowiego poddanych wysokiej obróbce termicznej, tzw. alergenów pieczonych – ciastka, muffinki. Powszechnie metoda ta zwana jest koncepcją "drabiny mlecznej". Ma to na celu zmniejszenie alergenności produktu. W praktyce najczęściej zaczyna się od wprowadzenia muffinki. W sytuacji, gdy dziecko dobrze toleruje daną postać białka mleka krowiego, wprowadza się powoli i regularnie kolejne produkty – np. naleśniki i placki, następnie twardy ser żółty, dochodząc w końcu do pasteryzowanego mleka krowiego.
Materiał sponsorowany
Bibliografia:
Horvath A. i wsp.: „Diagnostyka i leczenie alergii na białka mleka krowiego. Stanowisko Sekcji Alergii na Pokarmy Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci”, Standardy Medyczne/Pediatria 2021; t.18: 342-362
Szajewska H., Horvath A.: „Alergia na białka mleka krowiego”, Forum Pediatrii Praktycznej, 2021; 42 (12/2021).
Szajewska H. i wsp.: „Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci”, Standardy Medyczne/Pediatria 2021; t.18: 805-822.
Wiernicka A. i wsp.: „Alergia pokarmowa – aktualny stan wiedzy”, Pediatria po Dyplomie, 2016; 03.
Ciężka alergia na mleko krowie: co podać niemowlęciu przy diecie elementarnej? - dodano: 2023-11-27