ciąża i poród
dziecko
kobieta
dla dzieci
rodzina
podróż
zobacz koniecznie

Wpływ sposobu żywienia niemowlęcia na przyszłe cechy dorosłego organizmu

-
@1L@ Dotyczy to między innymi tak istotnych kwestii jak rozwój ośrodkowego układu nerwowego, ryzyko otyłości oraz chorób z nią związanych. W rozwoju płodu i małego dziecka różne tkanki wykazują różne tempo podziałów komórkowych. W tzw. "okresach krytycznych", czyli w fazie najintensywniejszego rozwoju, zadziałanie niekorzystnych czynników, takich jak niedobór lub nadmiar pewnych składników pokarmowych może doprowadzić do nieodwracalnych skutków - „przeprogramować” na stałe metabolizm ustroju.

Dla rozwoju ośrodkowego układu nerwowego takim "okresem krytycznym" jest np. okres płodowy i poporodowy aż do 2 roku życia.
W Wielkiej Brytanii w 1992 r. zbadano IQ za pomocą skali Wechsler’a u 300 dzieci (7 - 8 letnich) urodzonych przedwcześnie. Okazało się, że, wcześniaki, które w czasie pierwszych tygodni życia otrzymywały pokarm kobiecy uzyskiwały znamiennie lepszą punktację niż dzieci karmione sztucznie. Autorzy badania sugerowali możliwość wpływu na rozwój mózgu długołańcuchowych kwasów tłuszczowych.(1)
Wykazano też pozytywny związek pomiędzy czasem trwania karmienia piersią a ilorazem inteligencji u osób dorosłych. Największą korzyść wykazano u karmionych piersią w wieku niemowlęcym przez 7 - 9 miesięcy.(2) Łączna meta-analiza licznych publikacji na temat korelacji karmienia piersią z rozwojem funkcji poznawczych wykazała lepsze wskaźniki rozwoju niemowląt karmionych piersią niż karmionych sztucznie oceniane przez różnych badaczy w różnym wieku - od 6 do 23 miesięcy.(3)

W 1996 r Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła ostrzeżenie przed trwającą globalną „epidemią” otyłości. Od tego czasu sytuacja jeszcze się pogorszyła. Na Europejskim Kongresie poświęconym problemom otyłości w Pradze (maj 2004 r.) zaprezentowano dane z krajów europejskich. 25% dzieci w Europie ma nadwagę. Sytuacja jest gorsza w południowej części kontynentu (30% dzieci włoskich w porównaniu z 10% na Słowacji). Analogiczne dane wśród dzieci polskich kształtują się na poziomie kilkunastu procent. Poza specyficznymi czynnikami fizjologicznymi, takimi jak np. zaburzenia hormonalne szczególną rolę w tej „eksplozji” otyłości mają przyczyny socjologiczne, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży: nieodpowiednia dieta (zbyt obfite posiłki, przekąski pomiędzy posiłkami, słodycze, napoje) mała aktywność fizyczna (transport zmotoryzowany, telewizja, gry wideo). Otyłość dziecięca ma poważne wczesne i odległe skutki niepożądane. Poza zwykle występującymi psychologicznymi i socjologicznymi problemami w integracji z grupą i społeczeństwem, rozpoczynającymi się już w okresie wczesnego dzieciństwa, otyłość znacznie zwiększa ryzyko tzw. cukrzycy insulinoniezależnej, chorób układu krążenia, nadciśnienia tętniczego, kamicy żółciowej, zapalenia stawów. Niemowlęta karmione sztucznie (powszechnie dostępnymi mlekami modyfikowanymi) spożywają, co najmniej 1,6 x więcej białka niż karmione piersią. Stwierdzono zależność pomiędzy czasem karmienia naturalnego w 1 roku życia, a występowaniem otyłości w wieku 5-6 lat. Im dłużej niemowlę karmione było piersią, tym rzadziej występowała otyłość w wieku późniejszym.(4) Tłumaczy się to spożyciem niższej zawartości białka, a w konsekwencji mniejszej stymulacji hormonu wzrostu i insulinopodobnego czynnika wzrostu 1 (IGF-1) oraz insuliny, co skutkuje słabszym rozwojem adipocytów. Ochronny efekt karmienia piersią na rozwój otyłości został zaobserwowany w badaniu prawie 10.000 dzieci bawarskich w wieku 5 lat.(4)
Badanie 33 000 dzieci w wieku szkolnym w Czechach wykazało 20% obniżenie ryzyka nadwagi i otyłości aż do wieku 14 lat.(5)
W chwili obecnej także w Warszawie trwają interesujące badania we współpracy z innymi ośrodkami europejskimi nad wpływem ilości spożywanego białka w pierwszych kilku miesiącach życia na ryzyko późniejszej otyłości i innych zaburzeń metabolicznych.

Badania na zwierzętach wykazały wpływ diety bogatej w cholesterol we wczesnym okresie życia (pokarm matczyny zawiera cholesterol, w odróżnieniu od mieszanek sztucznych) na poprawę późniejszych parametrów gospodarki lipidowej tj. obniżenie poziomu całkowitego cholesterolu.(6) Istniejące dane pozwalają podejrzewać związek pomiędzy ilością cholesterolu, którą niemowlę otrzymuje w pierwszych miesiącach życia, a późniejszym poziomem cholesterolu i ryzykiem chorób układu krążenia związanych z jego działaniem na naczynia krwionośne.(7)

Alergia pokarmowa jest to zjawisko nadwrażliwości na spożywane składniki pokarmowe, w którym bierze udział układ immunologiczny. Powszechnie uważa się, że ryzyko wystąpienia alergii u dziecka jest większe, gdy rozpoznano ją wcześniej u członków najbliższej rodziny - im więcej osób w rodzinie choruje, tym bardziej prawdopodobna jest alergia u kolejnego dziecka.
Okazuje się jednak, iż możliwe jest zapobieganie wystąpieniu alergii u niemowląt. Wiele badań wskazuje na możliwość zapobiegania tzw. atopowemu zapaleniu skóry poprzez stosowanie mieszanek mlecznych o średnio lub znacznie rozdrobnionych cząsteczkach białka w diecie niemowląt. Skuteczność takich preparatów wykazały m.in. badania niemieckie.(8,9) Zainteresowanie budzą też rezultaty badań skandynawskich, które potwierdziły pozytywny efekt doustnej podaży bakterii probiotycznych ciężarnym w okresie prenatalnym i niemowlętom w zapobieganiu atopowego zapalenia skóry u dzieci rodzinnie obciążonych zwiększonym ryzykiem tych zmian.(10)

Jak już wspomniano, nie tylko nadmiar ale i niedobór składników żywieniowych może wywrzeć wpływ na istotne elementy dalszego rozwoju.(11) Istnieją dowody, że osoby, których wzrost wewnątrzmaciczny był zaburzony (z niską urodzeniową masą ciała) mają nieco wyższe skurczowe ciśnienie tętnicze w wieku późniejszym.(12) U osób z wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu, niekiedy nazywanym dystrofią lub hipotrofią wewnątrzmaciczną, częściej występuje choroba wieńcowa i cukrzyca insulinoniezależna.(13)

Porównanie odległych efektów żywienia naturalnego z żywieniem niemowląt mieszankami modyfikowanymi opartymi o najnowsze osiągnięcia naukowe pozwolą, być może, zapobiec rozwojowi groźnych w skutki chorób cywilizacyjnych dieto-zależnych.

___________________________________________________________


(1) Lucas A, Morley R, Cole TJ, Lister G, Leeson-Payne C. Breast milk and subsequent intelligence quotient in children born preterm. Lancet 1992, 339:261-264.
(2) Mortensen EL, Michaelsen KF, Sanders SA, Reinisch JM. The association between duration of breastfeeding and adult intelligence. JAMA 2000, 287:2365-2371.
(3) Anderson JW., Johnstone BM, Remley DT. Breast-feeding and cognitive development: a meta-analysis. Am J Clin Nutr 1999, 70:525-530
(4) von Kries R, Koletzko B, Sauerwald T, von Mutius E, Barnert D, Grunert V, von Voss H. Breast feeding and obesity: cross sectional study. BMJ 1999, 319:147-150.
(5) Toschke AM, Vignerova J, Lhotska L, Osancova K, Koletzko B, Von Kries R. Overweight and obesity in 6- to 14-year-old Czech children in 199: protective effect of breast-feeding. J Pediatr 2002, 141:764-769
(6) Fomon SJ, Rogers RR, Ziegler EE, Nelson SE, Thomas LN. Indices of fatness and serum cholesterol at age eight years in relation to feeding and growth during early infancy. Ped Res 1984, 19:1233-1238
(7) Owen CG, Whincup PH, Odoki K, Gilg JA, Cook DG. Infant feeding and blood cholesterol: a study in adolescents and a systematic review. Pediatrics 2003, 111:1081-9
(8) von Berg A, Koletzko S, Grubl A et al. The effect of hydrolyzed cow’s milk formula for allergy prevention in the first year of life: The German Infant Nutritional Intervention Study, a randomized double-blind trial. J Allergy Clin Immunol 2003, 111: 533-540
(9) Oldaeus G, Anjou K, Bjorksten B et al. Extensively and partially hydrolysed infant formulas for allergy prophylaxis. Arch Dis Child 1997, 77: 4-10
(10) Kalliomaki M, Salminen S, Arvilommi H, Kero P, Koskinen P, Isolauri E. Probiotics in primary prevention of atopic disease: a randomised placebo-controlled trial. Lancet. 2001, 7;357:1076-9
(11) Dobrzańska A, Gruszfeld D, Czech-Kowalska J. Prenatalne uwarunkowania schorzeń wieku dorosłego. Standardy Medyczne 2004, 1:4-8
(12) Martyn CN, Barker DJ, Jespersen S, Greenwald S, Osmond C, Berry C. Growth in utero, adult blood pressure, and arterial compliance. Br Heart J 1995 73(2):116-21
(13) Barker DJ, Eriksson JG, Forsen T, Osmond C. Fetal origins of adult disease: strength effects and biological basis. Int J Epidemiol 2002 31(6):1235-9

Wpływ sposobu żywienia niemowlęcia na przyszłe cechy dorosłego organizmu - dodano: 2005-07-15

Avatar
Dariusz Gruszfeld - pediatra

  • więcej o praktyce autora: kliknij TUTAJ
Portal maluchy.pl jest serwisem edukacyjnym. Informacje zawarte na naszych stronach służą wyłącznie celom informacyjnym. Wszelkie problemy muszą być konsultowane z odpowiednim lekarzem specjalistą. Autorzy i firma ITS MEDIA nie odpowiadają za jakiekolwiek straty i szkody wynikłe z zastosowania zawartych na stronach informacji lub porad.