Zgodnie z zaleceniami WHO przyjmuje się, że o anemii mówimy, gdy wartość hematokrytu spada poniżej 33%, a hemoglobiny poniżej 11g%. Najczęstszymi powodami anemii w okresie ciąży są niedobory różnych substancji – przede wszystkim żelaza (w ok. 90% przypadków), a także witaminy B12 i kwasu foliowego. Niedobory te wynikają przede wszystkim ze zwiększonego zapotrzebowania organizmu kobiety ciężarnej na dany pierwiastek. Przyjmuje się, że dzienne zapotrzebowanie przyszłej mamy na żelazo stopniowo wzrasta i wynosi: ok. 0,8-2 mg w I trymestrze, ok. 8 mg w II trymestrze, i aż 15-20 mg w III trymestrze. Przeważnie w pierwszych miesiącach ciąży organizm uzupełnia niedobory z własnych zapasów. Jednak w III trymestrze zapotrzebowanie na żelazo jest tak duże, że niezbędne staje się dostarczanie go w dodatkowych ilościach wraz z pokarmem lub suplementami witaminowymi. Niedobór tego pierwiastka może być dodatkowo pogłębiany zjawiskami towarzyszącymi ciąży, w tym zaburzeniami wchłaniania, wymiotami, krwawieniami. Należy również zwrócić uwagę na odpowiednie odżywanie się. Niejednokrotnie, pomimo stosowania diety o dużej zawartości żelaza, nie dochodzi do jego wchłaniania, ze względu na spożywanie dużej ilości substancji blokujących ten proces, takich jak: produkty mleczne, kawa, herbata, alkohol lub prowadzenie diety wegetariańskiej.
Przyszła mama jest często bardzo zaskoczona, gdy po przeanalizowaniu badań laboratoryjnych dowiaduje się, że ma anemię. Przyczyną jest brak charakterystycznych objawów niedokrwistości, które występują zazwyczaj z opóźnieniem i przypisywane są przeważnie zmianom hormonalnym towarzyszącym ciąży, wzrostowi wagi lub przemęczeniu. Typowymi objawami anemii, rozwijającymi się wraz z jej nasileniem, są: uczucie osłabienia, długotrwałe zmęczenie, uczucie kołatania serca, bladość, bóle głowy i brzucha, a także problemy z włosami i paznokciami. Oczywiście dość rzadko dochodzi do wystąpienia wszystkich objawów, a jak widać są one tak powszechne, że stosunkowo łatwo je przeoczyć lub zlekceważyć.
Warto więc przeanalizować wpływ, jaki może mieć anemia na rozwijającego się maluszka. Nasilona niedokrwistość może stwarzać problemy już na samym początku ciąży. W pierwszym trymestrze może powodować nieprawidłowe zagnieżdżenie się jaja płodowego. Dodatkowo zwiększa ryzyko wystąpienia wad wrodzonych płodu, nasila prawdopodobieństwo poronienia, a także ma wpływ na nieprawidłowy rozwój łożyska. Równie poważne, a jednocześnie lepiej udokumentowane, są następstwa niedokrwistości w drugim i trzecim trymestrze ciąży. Należą do nich: niska masa urodzeniowa noworodka, niedokrwistość u dziecka, zaburzenia rozwoju płodu, patologie łożyska, w tym ryzyko przedwczesnego odklejenia, jak również zwiększona częstość porodów przedwczesnych, którym może towarzyszyć zaburzona kurczliwość mięśnia macicy.
Jak w takim razie zapobiegać wystąpieniu anemii? Na pierwszy plan wysuwa się oczywiście prawidłowo zbilansowana, bogata w żelazo dieta i właściwe nawyki żywieniowe. W diecie w trakcie ciąży nie powinno zabraknąć tzw. czerwonego mięsa, takiego jak wołowina, jagnięcina, wieprzowina, bardzo korzystne są wątróbka i tłuste ryby (m.in. sardynki). Z warzyw powinno się wybierać ciemnozielone: szpinak, brokuły, zielony groszek i fasolę. Nie należy jednak ulegać złudzeniu, ze duża ilość żelaza zawarta w roślinach wystarczy do zaspokojenia zwiększonego zapotrzebowania organizmu na ten pierwiastek. Jest ono bowiem w mniejszym stopniu przyswajane, niż żelazo zawarte w produktach mięsnych. W diecie powinno dominować pieczywo pełnoziarniste. Warto również pamiętać o sokach z owoców cytrusowych, które zawierają dużą ilość witaminy C i zakwaszając organizm ułatwiają wchłanianie żelaza. Sięgając po słodkie przekąski warto wybrać suszone owoce, np. morele. Należy ograniczyć wpływ czynników zmniejszających wchłanianie żelaza zawartego w pokarmach, w tym spożycie kawy, herbaty i napojów gazowanych oraz bezwzględnie odstawić alkohol.
Niezależnie od prawidłowej diety, należy zaznaczyć, że organizm kobiety jest w stanie wchłonąć jedynie ok. 15% żelaza dostarczonego z posiłkiem, dlatego bardzo często pojawia się konieczność suplementacji tego pierwiastka, jak również kwasu foliowego i witaminy B12 w formie preparatów syntetycznych. Zwykle stosuje się środki doustne w dawce ok. 100-120 mg, w przypadku zaś bardziej nasilonej anemii jest możliwość podania żelaza w formie domięśniowej lub dożylnej. Coraz większa część lekarzy skłania się ku temu, aby stosować profilaktyczne uzupełnienie żelaza już od początku ciąży niezależnie od wartości wyników morfologii. Wykorzystuje się do tego celu złożone preparaty witaminowe zawierające jednocześnie żelazo, kwas foliowy, witaminę B12 oraz inne witaminy i mikroelementy. Niezależnie od rodzaju preparatu, należy pamiętać, że żelazo wchłania się najlepiej w środowisku kwaśnym i przyjmować je około pół godziny przed posiłkiem, żeby produkty spożywcze nie utrudniały procesu przyswajania tego pierwiastka.
Czasem, przy dłuższym stosowaniu preparatów żelaza, przyszłe mamy mogą zaobserwować występowanie objawów ubocznych. Na szczęście nie są one zbyt uciążliwe, głównie dlatego że występują w niewielkim nasileniu. Natomiast nie należy się martwić na zapas, ponieważ większość pacjentek toleruje te leki bardzo dobrze. Do typowych objawów ubocznych należą: ciemne zabarwienie stolca, zaparcia lub biegunka, zgaga, bóle brzucha, nudności. Aby je złagodzić często wystarczy zmniejszyć dawkę przyjmowanego preparatu lub na krótko odstawić terapię, a powrócić do stosowania żelaza gdy niekorzystne objawy ustąpią.
Przyszłe mamy powinny pamiętać więc o stosowaniu właściwej diety i regularnym wykonywaniu badań morfologicznych - zwykle raz w miesiącu przez cały okres trwania ciąży. Pozwoli to uniknąć powikłań związanych z niedokrwistością.
Anemia w ciąży - dodano: 2012-12-06
